Selamlar ????
Bu yazımda size sürekli karıştırılan, hangi zamanda hangisine dikkat edeceğimizi bir türlü bilemediğimiz, kime inanacağımızı şaşırdığımız, kah güldüğümüz, kah ağladığımız bu 4 maddeyi tane tane açıklayıp, kafamızdaki tüm soru işaretlerine dozerle girişmeyi planlıyorum.
Baştan söyleyeyim. Ben mühendis falan değil, hatta dümdüz lise mezunuyum. Yani birazdan okuyacaklarınız benim araştırdığım, mantık yürüttüğüm, sağdan soldan duyup doğruluğunu teyit ettiğim, eğitim sistemimizin bana gösterdiği fizik derslerinden de çıkarımlarımı kapsamaktadır. Yazının gidişatı da, bu sebeple çok teknik olmayacaktır. Terimlerde, anlatımımda ya da formüllerde bir yanlış tespit ederseniz bunu beni kırmadan iletiniz, seve seve düzeltiriz. Soracağınız tüm sorularınıza da bilgim yettiğince, dilim döndüğünce, canla başla yardımcı olacağımı bilmenizi isterim. Bilmediğim bir yerden soru gelirse, birlikte araştırır, doğrusunu elbet buluruz.
Tek tek açıklamaya başlamadan önce; bu 4 silahşörlerin birbirlerine olan sıkı bağlılığından söz etmek isterim.
Bu bağlılığın adı Ohm Kanunu'dur. Elektronik sigara kullanırken bu 4'ünü bilmeli, anlamalı ve gerektiğinde matematiğinin üstesinden gelebilmeliyiz. Ancak bu şekilde elimizdeki cihazları güvenli bir şekilde kullanabiliriz.
Aşağıda Ohm kanununun tüm formüllerini bulabilirsiniz.
OHM (Direnç)
Simgesi: Ω
Harf Karşılığı: R
Bunu bilmeyen yoktur sanırım. Sardığımız telin çapına, uzunluğuna ve materyaline bağlı olarak değişir. Regüle mod kullanıcısıysanız ohm, aslında sizin için pek bir şey ifade etmez. Sadece telin çapı, kılavuzun çapı, tur sayısı ve materyal verilerinden yola çıkarak yaptığınız sarımın, hesabınızdaki ohm ile modunuzun okuduğu ohmu karşılaştırarak hatalı olup olmadığını, henüz ateşleme tuşuna basmadan fark edebilmenizi sağlar. Bu noktada şunu da belirteyim; hesap ile okunan arasında +/- 0,1 ohm'a kadar olan farklar kabul edilebilir. Eğer daha fazla fark varsa, muhakkak bir yerlerde bir hata yapıyorsunuz.
Ohm'un düşük olması fazla watt, yüksek olması da düşük watt basmanız gerektiği anlamına gelmez. Ohm ile diğer 3 madde arasında doğru ya da ters orantılı bir bağlantı kesinlikle yoktur ve kurulamaz. Zaten bunu, formüllere bakarak da anlamak mümkündür.
Eğer sıcaklık kontrollü bir regüle mod ve ona uygun materyaller ile sarılmış tellerle buharlama yapıyorsanız ohm sizin için bir miktar önemlidir. Hedef ohmun düzgün hesaplanabilmesi için, başlangıç ohmunun düzgün okunması elzemdir. Bu sebeple sarımlarınızı yapmadan önce mutlaka hesaplayın ve aradaki farka göre hareket edin. Ya da hiç önemsemeyip, ağzınıza hoş gelen şekliyle de içebilirsiniz.
Mekanik mod kullanıyorsanız, ohm olmazsa olmaz. Çünkü ohm, sistemin tamamında değiştirilebilen tek birimdir. Pilin geriliminin (Volt) zamanla düşeceğini göz önünde bulundurarak, sardığınız telin ısı akışına uygun şekilde içilebilirliği için ohmunun da önceden hesaplanmış olması ve ona göre sarılması gerekir. Mekanik mod kullanıyorsanız, teli sardıktan sonra ohm farkları ve kısa devre olup olmadığının kontrolü için mutlaka fiziksel olarak ohmu ölçün. Bunu ohm ölçerler, regüle modlar, ya da multimetre yardımı ile yapabilirsiniz.
Amper (Akım)
Simgesi: A
Harf Karşılığı: I
Amper, tüm elektronik sigara kullanıcılarının bilmesi ve özellikle dikkat etmesi gereken bir birimdir. Eğer buharlama şeklinize uygun pil almazsanız, en iyi ihtimalle pilin ömrünü çabuk bitirir, en kötü ihtimalle de pili patlatıp estetikçi ararsınız. Kesinlikle ve kesinlikle çok önemlidir.
Regüle mod kullanıcıları için daha önceden amper hesabının nasıl yapılması gerektiği ve pil seçiminde nelere dikkat edilmesi gerektiğini anlatan bir yazı yazmıştım. Bu yazının en altında ona ve diğer konularıma ulaşabilirsiniz.
Mekanik mod kullanıcıları da yine sardıkları ohm ve pilin gerilimini hesaba katarak amperi hesaplamalı ve kullanacakları pilin deşarj amper değerlerini mutlaka bilmeliler. Eğer mekanik mod kullanıyorsanız da, o yazıyı mutlaka okumanızı tavsiye ederim.
Pilden çekilen amper hesaplanırken, regüle modlar için watt ile pilin en düşük gerilimi (3,2V), mekanik modlar için de ohm ile pilin en yüksek gerilimi (4,2V) kullanılmalıdır. Ancak bu şekilde çekebileceğiniz en yüksek amperi bulabilirsiniz.
Burada karıştırılan, miliamper denilen, aslında mAh (MiliAmper / Saat) olan değer. Bu değer pilin kapasitesidir. 1 saat boyunca sağlayabileceği akım şiddetini söyler. 3000 mAh kapasiteli bir pil, 1 saat boyunca 3 amper, ya da 3 saat boyunca 1 amper akım sağlayabilir. Tabii ki pratikte böyle olmasa da, yaklaşık sonuçlar almak mümkündür.
Ne tür mod kullanıyorsanız kullanın, regüle modlar için bastığınız watta göre, mekanik modlar için ohma göre hesapladığınız amper değerinden toplamda kaç saniye puflayacağınızı, ortalama puf sürenizi biliyorsanız da yaklaşık kaç defa puflayabileceğinizi bulmak mümkündür. Bu hesaplamalar yapılırken dikkat edilmesi gereken, pilin geriliminin (Volt) biterken düştüğüdür. Ortalama almak mantıklıdır.
Volt (Gerilim) (İki Kutup Arasındaki Potansiyel Fark)
Simgesi: V
Harf Karşılığı: E
Voltajın, eğer regüle mod kullanıyorsanız aslında sizin için hiçbir kıymeti olmadığının garantisini veririm. Ancak sizin için yok, modunuz için var. Çünkü modlar aslında voltaj regüle ederler, onu düzenlerler. Siz her ne kadar watt ayarlasanız da, modunuz okuduğu ohm ile voltajı hesaplar, pilden o an alabildiği gerilime bakar ve size istediğiniz gerilimi uygular. Bu işler böyle dönüyor.
Regüle mod kullanıcıları için bir püf noktası vereyim. Diyelim ki bir sarım yaptınız ve güzel güzel buharlıyorsunuz. Sarımınız o an puffladığınız modda 1 ohm olarak gözüküyor ve siz de ona 15 watt basıyorsunuz. Yani modunuz pilden aldığı gerilimi 3,87 volta dönüştürüyor. Her şey güllük gülistanlık. Sonra o modunuza bir şeyler oluyor ve hemen diğerine geçiyorsunuz ama o da ne? O mod, aynı atomizerı hiçbir şeyiyle oynamadığınız halde 1,1 ohm olarak okudu. Bu çok normal, telaşlanmayın. Ona 15 watt basarsanız, bir önceki mod ile aynı içimi alamazsınız. Ne demiştik? Modlar voltaj regülatörüdür. Yani bizim burada bakacağımız değer aslında volt. Yani biz artık wattı değil, voltu ayarlayacağız. Kaça? 3,87'ye. Yani 13,6 watt. Ancak bu şekilde aynı içimi sağlayabilirsiniz.
Şu yukarıdaki örnek haricinde voltla inanın hiç işiniz yok. Hele hele 3,7'yi geçmem, 6,2'den tavşan yaparım falan...
Neyse...
Mekanik mod kullanıyorsanız da aslında volt ile çok işiniz yok. Sadece pilin voltajının yavaş yavaş düştüğünü bilin yeter.
Bir de cut-off voltage denilen bir zımbırtı var. Onu da anlatayım.
Pillerimiz eğer belirli bir gerilimin altına düşerlerse kullanılamaz hale gelirler. Regüle modlarda da bunun için bir koruma mevcuttur. Bu korumanın gereği eğer pil herhangi bir anda 2,8 volta gerilerse tüm sistem durur. Şimdi diyeceksiniz ki 3,2 değil miydi? O güvenli son. 3,2 volt gerilim uygulayan, bitmiş bir pile yüklenirseniz, mesela 30 watt isterseniz, 2,8'e düşer. Haliyle mod da ateşleme yapmaz. Keser. Yani pil gerilimi sadece biterken azalmaz, yük altında da azalır. Tam dolu bir pil 4,2 volt gerilim uygular. Siz DL kullanırken 60 watt bastığınızda 4,2 kalmaz. Ateşleme anında (pilin ne kadar eski olduğu da bunu değiştirir tabii) 3,8'lere kadar geriler. Ateşlemeyi bıraktığınızda ise 4,19, 4,18 seviyelerine yükselir. Aradaki fark da kullandığınız kapasitedir zaten. Watt ne kadar yüksekse, ateşleme anında gerilim düşüşü o kadar yüksek olur. Regüle modlar bu düşüşü de takip ederek regülasyonu ona göre yaparlar. Ancak mekanik modlarda neredeyse hiçbir zaman 4,2 volt ile içemezsiniz.
Watt (Güç)
Simgesi: W
Harf Karşılığı: P
Ekranda gördüğümüz en büyük sayı. Regüle modlarda ayarladığımız şey. Bu, telin yüzey alanı arttıkça artmalı, azaldıkça da azalmalıdır. Daha önce de söylediğim gibi, ohm ile aralarında kesinlikle bir orantı yoktur. Bunu ayarlamamızın sebebi, likiti buharlaştırmak için gereken şeyin "Güç" olmasıdır. Teknik olarak elektronik sigarada tüm hesaplar, uygulanacak güç etrafında döner. Telin üreteceği ve likite aktaracağı kalori, güç ile hesaplanabilir.
Regüle modların güzel tarafı, bunun ayarlanabilir olmasıdır. Bir sarım için basılabilecek en düşük ve en yüksek wattları hesaplayarak, o an canınız nasıl isterse o şekilde içim sağlayabilirsiniz. Mekanik modlarda bu avantaj yoktur. Mekanik modlardaki avantaj da, arada herhangi bir devre elemanı olmadığı için, gücün saf bir şekilde iletilebilmesidir. Haliyle aynı şartlar sağlandığında, mekanik modda pil daha uzun süre tükenmeden hizmet verebilir. Regüle modlardaki regülasyon işlemi de bir miktar enerji tüketir.
Görüldüğü üzere hiçbir şeyin tek başına bir işe yaramadığı, ancak birlikte hesaplandıklarında bizi güvenli içime kavuşturabileceği aşikar. Çok kalıp var. Bu kalıplardan sıyrılmanızı rica ediyorum. Matematiğe ve fiziğe güvenin. Hesaplarınızı yapın, kontrollerinizi yapın ve ateşleme tuşuna basın. Yanılmadığını siz de göreceksiniz. Özgürlük çok güzel bir şey. Bunu yaşayın. Lütfen.
Bu yazımda size sürekli karıştırılan, hangi zamanda hangisine dikkat edeceğimizi bir türlü bilemediğimiz, kime inanacağımızı şaşırdığımız, kah güldüğümüz, kah ağladığımız bu 4 maddeyi tane tane açıklayıp, kafamızdaki tüm soru işaretlerine dozerle girişmeyi planlıyorum.
Baştan söyleyeyim. Ben mühendis falan değil, hatta dümdüz lise mezunuyum. Yani birazdan okuyacaklarınız benim araştırdığım, mantık yürüttüğüm, sağdan soldan duyup doğruluğunu teyit ettiğim, eğitim sistemimizin bana gösterdiği fizik derslerinden de çıkarımlarımı kapsamaktadır. Yazının gidişatı da, bu sebeple çok teknik olmayacaktır. Terimlerde, anlatımımda ya da formüllerde bir yanlış tespit ederseniz bunu beni kırmadan iletiniz, seve seve düzeltiriz. Soracağınız tüm sorularınıza da bilgim yettiğince, dilim döndüğünce, canla başla yardımcı olacağımı bilmenizi isterim. Bilmediğim bir yerden soru gelirse, birlikte araştırır, doğrusunu elbet buluruz.
Tek tek açıklamaya başlamadan önce; bu 4 silahşörlerin birbirlerine olan sıkı bağlılığından söz etmek isterim.
Bu bağlılığın adı Ohm Kanunu'dur. Elektronik sigara kullanırken bu 4'ünü bilmeli, anlamalı ve gerektiğinde matematiğinin üstesinden gelebilmeliyiz. Ancak bu şekilde elimizdeki cihazları güvenli bir şekilde kullanabiliriz.
Aşağıda Ohm kanununun tüm formüllerini bulabilirsiniz.
OHM (Direnç)
Simgesi: Ω
Harf Karşılığı: R
Bunu bilmeyen yoktur sanırım. Sardığımız telin çapına, uzunluğuna ve materyaline bağlı olarak değişir. Regüle mod kullanıcısıysanız ohm, aslında sizin için pek bir şey ifade etmez. Sadece telin çapı, kılavuzun çapı, tur sayısı ve materyal verilerinden yola çıkarak yaptığınız sarımın, hesabınızdaki ohm ile modunuzun okuduğu ohmu karşılaştırarak hatalı olup olmadığını, henüz ateşleme tuşuna basmadan fark edebilmenizi sağlar. Bu noktada şunu da belirteyim; hesap ile okunan arasında +/- 0,1 ohm'a kadar olan farklar kabul edilebilir. Eğer daha fazla fark varsa, muhakkak bir yerlerde bir hata yapıyorsunuz.
Ohm'un düşük olması fazla watt, yüksek olması da düşük watt basmanız gerektiği anlamına gelmez. Ohm ile diğer 3 madde arasında doğru ya da ters orantılı bir bağlantı kesinlikle yoktur ve kurulamaz. Zaten bunu, formüllere bakarak da anlamak mümkündür.
Eğer sıcaklık kontrollü bir regüle mod ve ona uygun materyaller ile sarılmış tellerle buharlama yapıyorsanız ohm sizin için bir miktar önemlidir. Hedef ohmun düzgün hesaplanabilmesi için, başlangıç ohmunun düzgün okunması elzemdir. Bu sebeple sarımlarınızı yapmadan önce mutlaka hesaplayın ve aradaki farka göre hareket edin. Ya da hiç önemsemeyip, ağzınıza hoş gelen şekliyle de içebilirsiniz.
Mekanik mod kullanıyorsanız, ohm olmazsa olmaz. Çünkü ohm, sistemin tamamında değiştirilebilen tek birimdir. Pilin geriliminin (Volt) zamanla düşeceğini göz önünde bulundurarak, sardığınız telin ısı akışına uygun şekilde içilebilirliği için ohmunun da önceden hesaplanmış olması ve ona göre sarılması gerekir. Mekanik mod kullanıyorsanız, teli sardıktan sonra ohm farkları ve kısa devre olup olmadığının kontrolü için mutlaka fiziksel olarak ohmu ölçün. Bunu ohm ölçerler, regüle modlar, ya da multimetre yardımı ile yapabilirsiniz.
Amper (Akım)
Simgesi: A
Harf Karşılığı: I
Amper, tüm elektronik sigara kullanıcılarının bilmesi ve özellikle dikkat etmesi gereken bir birimdir. Eğer buharlama şeklinize uygun pil almazsanız, en iyi ihtimalle pilin ömrünü çabuk bitirir, en kötü ihtimalle de pili patlatıp estetikçi ararsınız. Kesinlikle ve kesinlikle çok önemlidir.
Regüle mod kullanıcıları için daha önceden amper hesabının nasıl yapılması gerektiği ve pil seçiminde nelere dikkat edilmesi gerektiğini anlatan bir yazı yazmıştım. Bu yazının en altında ona ve diğer konularıma ulaşabilirsiniz.
Mekanik mod kullanıcıları da yine sardıkları ohm ve pilin gerilimini hesaba katarak amperi hesaplamalı ve kullanacakları pilin deşarj amper değerlerini mutlaka bilmeliler. Eğer mekanik mod kullanıyorsanız da, o yazıyı mutlaka okumanızı tavsiye ederim.
Pilden çekilen amper hesaplanırken, regüle modlar için watt ile pilin en düşük gerilimi (3,2V), mekanik modlar için de ohm ile pilin en yüksek gerilimi (4,2V) kullanılmalıdır. Ancak bu şekilde çekebileceğiniz en yüksek amperi bulabilirsiniz.
Burada karıştırılan, miliamper denilen, aslında mAh (MiliAmper / Saat) olan değer. Bu değer pilin kapasitesidir. 1 saat boyunca sağlayabileceği akım şiddetini söyler. 3000 mAh kapasiteli bir pil, 1 saat boyunca 3 amper, ya da 3 saat boyunca 1 amper akım sağlayabilir. Tabii ki pratikte böyle olmasa da, yaklaşık sonuçlar almak mümkündür.
Ne tür mod kullanıyorsanız kullanın, regüle modlar için bastığınız watta göre, mekanik modlar için ohma göre hesapladığınız amper değerinden toplamda kaç saniye puflayacağınızı, ortalama puf sürenizi biliyorsanız da yaklaşık kaç defa puflayabileceğinizi bulmak mümkündür. Bu hesaplamalar yapılırken dikkat edilmesi gereken, pilin geriliminin (Volt) biterken düştüğüdür. Ortalama almak mantıklıdır.
Volt (Gerilim) (İki Kutup Arasındaki Potansiyel Fark)
Simgesi: V
Harf Karşılığı: E
Voltajın, eğer regüle mod kullanıyorsanız aslında sizin için hiçbir kıymeti olmadığının garantisini veririm. Ancak sizin için yok, modunuz için var. Çünkü modlar aslında voltaj regüle ederler, onu düzenlerler. Siz her ne kadar watt ayarlasanız da, modunuz okuduğu ohm ile voltajı hesaplar, pilden o an alabildiği gerilime bakar ve size istediğiniz gerilimi uygular. Bu işler böyle dönüyor.
Regüle mod kullanıcıları için bir püf noktası vereyim. Diyelim ki bir sarım yaptınız ve güzel güzel buharlıyorsunuz. Sarımınız o an puffladığınız modda 1 ohm olarak gözüküyor ve siz de ona 15 watt basıyorsunuz. Yani modunuz pilden aldığı gerilimi 3,87 volta dönüştürüyor. Her şey güllük gülistanlık. Sonra o modunuza bir şeyler oluyor ve hemen diğerine geçiyorsunuz ama o da ne? O mod, aynı atomizerı hiçbir şeyiyle oynamadığınız halde 1,1 ohm olarak okudu. Bu çok normal, telaşlanmayın. Ona 15 watt basarsanız, bir önceki mod ile aynı içimi alamazsınız. Ne demiştik? Modlar voltaj regülatörüdür. Yani bizim burada bakacağımız değer aslında volt. Yani biz artık wattı değil, voltu ayarlayacağız. Kaça? 3,87'ye. Yani 13,6 watt. Ancak bu şekilde aynı içimi sağlayabilirsiniz.
Şu yukarıdaki örnek haricinde voltla inanın hiç işiniz yok. Hele hele 3,7'yi geçmem, 6,2'den tavşan yaparım falan...
Neyse...
Mekanik mod kullanıyorsanız da aslında volt ile çok işiniz yok. Sadece pilin voltajının yavaş yavaş düştüğünü bilin yeter.
Bir de cut-off voltage denilen bir zımbırtı var. Onu da anlatayım.
Pillerimiz eğer belirli bir gerilimin altına düşerlerse kullanılamaz hale gelirler. Regüle modlarda da bunun için bir koruma mevcuttur. Bu korumanın gereği eğer pil herhangi bir anda 2,8 volta gerilerse tüm sistem durur. Şimdi diyeceksiniz ki 3,2 değil miydi? O güvenli son. 3,2 volt gerilim uygulayan, bitmiş bir pile yüklenirseniz, mesela 30 watt isterseniz, 2,8'e düşer. Haliyle mod da ateşleme yapmaz. Keser. Yani pil gerilimi sadece biterken azalmaz, yük altında da azalır. Tam dolu bir pil 4,2 volt gerilim uygular. Siz DL kullanırken 60 watt bastığınızda 4,2 kalmaz. Ateşleme anında (pilin ne kadar eski olduğu da bunu değiştirir tabii) 3,8'lere kadar geriler. Ateşlemeyi bıraktığınızda ise 4,19, 4,18 seviyelerine yükselir. Aradaki fark da kullandığınız kapasitedir zaten. Watt ne kadar yüksekse, ateşleme anında gerilim düşüşü o kadar yüksek olur. Regüle modlar bu düşüşü de takip ederek regülasyonu ona göre yaparlar. Ancak mekanik modlarda neredeyse hiçbir zaman 4,2 volt ile içemezsiniz.
Watt (Güç)
Simgesi: W
Harf Karşılığı: P
Ekranda gördüğümüz en büyük sayı. Regüle modlarda ayarladığımız şey. Bu, telin yüzey alanı arttıkça artmalı, azaldıkça da azalmalıdır. Daha önce de söylediğim gibi, ohm ile aralarında kesinlikle bir orantı yoktur. Bunu ayarlamamızın sebebi, likiti buharlaştırmak için gereken şeyin "Güç" olmasıdır. Teknik olarak elektronik sigarada tüm hesaplar, uygulanacak güç etrafında döner. Telin üreteceği ve likite aktaracağı kalori, güç ile hesaplanabilir.
Regüle modların güzel tarafı, bunun ayarlanabilir olmasıdır. Bir sarım için basılabilecek en düşük ve en yüksek wattları hesaplayarak, o an canınız nasıl isterse o şekilde içim sağlayabilirsiniz. Mekanik modlarda bu avantaj yoktur. Mekanik modlardaki avantaj da, arada herhangi bir devre elemanı olmadığı için, gücün saf bir şekilde iletilebilmesidir. Haliyle aynı şartlar sağlandığında, mekanik modda pil daha uzun süre tükenmeden hizmet verebilir. Regüle modlardaki regülasyon işlemi de bir miktar enerji tüketir.
Görüldüğü üzere hiçbir şeyin tek başına bir işe yaramadığı, ancak birlikte hesaplandıklarında bizi güvenli içime kavuşturabileceği aşikar. Çok kalıp var. Bu kalıplardan sıyrılmanızı rica ediyorum. Matematiğe ve fiziğe güvenin. Hesaplarınızı yapın, kontrollerinizi yapın ve ateşleme tuşuna basın. Yanılmadığını siz de göreceksiniz. Özgürlük çok güzel bir şey. Bunu yaşayın. Lütfen.
Son düzenleme:
