Selamlar. ????
Bu yazımda sizlere sıcaklık kontrolünden bahsedeceğim ama bildiğiniz gibi değil.
Sıcaklık kontrolünü hepiniz 3 aşağı 5 yukarı biliyorsunuz. Kısaca özetlemek gerekirse bazı materyallerden yapılmış tellerin sıcaklığa bağlı ohm artışından faydalanarak telin anlık sıcaklık kontrolünü sağlamak.
Bunu sağlamak için kullanılan, her materyal için özel olarak hesaplanmış bir değer var: TCR (Tarık, Cemil, Rıfkı). TCR dediğimiz değer, materyal 20 derece santigrad ya da 68 derece fahrenheit da 1 ohm iken, her bir derece santigrad için artan ohm miktarının 10^5 ile çarpımı, yani her derece santigrad için artan ohm katsayısıdır.
Örnekle; 360 TCR değerine sahip titanyum, her bir derece santigrad için 360 / 10^5 = 0,0036 x ilk direnç kadar direnç artışı gösterir.
Daha takıntılı buhardaşlar için bir de TFR var (Tanju, Fahri, Rüstem). Bu da aslında bu ohm artışının doğrusal olmadığını hesap edip, belirli derece sıcaklıklar için özel olarak girilen ohm değerleriyle ortaya çıkan sıcaklık katsayısı eğrisidir. 20 derece santigrad ya da 68 derece fahrenheit için tel 1 ohm iken 50, 100, 150, 200, 250 ve 300 derece santigrad, ya da denk gelen fahrenheit değerleri için ohm değerleri girilerek belirlenir.
Sıcaklık kontrolünde mühim olan modun atomizer takılıyken, yani sistemin tamamının, iç direncinin kesin olarak bilinmesi gerektiği ve modun içindeki çipin anlık voltaj, ohm ve ortam sıcaklığını ne kadar düzgün ölçebildiğidir.
Biz sıcaklık kontrolü yaparken mod içinde tam olarak neler dönüyor ona da bir bakalım;
Öncelikle telimizi sarıyor ve atomizerımıza düzgünce yerleştirip, moda ohm ve ortam sıcaklığı ölçtürüyor ve ohmu kilitliyoruz. Burada söylemek istediğimiz: "Bak kardeşim, bu derece santigrad için telimin ohmu bu."
Modumuz bu bilgiyle birlikte TCR değerini ve bir de sıcaklık seçmenizi istiyor. Sizin seçtiğiniz sıcaklıktan ortam sıcaklığını çıkartıyor, TCR değerini 10^5 e bölüp sıcaklık farkıyla ve ilk ohm değeri ile çarparak ilk ohm değerine ekliyor ve bir sonuç elde ediyor: Hedef Ohm.
O saatten sonra siz moda 500W bas deseniz de artık modunuz hedef dirence ulaştığında wattı otomatik olarak düşürüp, teli o ohm değerinde tutmak için çabalıyor, yani diğer anlamda sıcaklığı kontrol ediyor.
Bildiğiniz gibi modlarımız aslında birer voltaj regülatörüdür ve her voltaj regülatörü gibi çıkış voltajını anlık olarak ölçüp duruma göre gerilimi düşürüp ya da yükselterek isteneni vermeye çalışır. Haliyle siz 20 watt bastığınızda, mod ohma göre voltajı hesaplar ve gerilim uygulamaya başlar. Bunu yaparken bir yandan da çıkış voltajını ölçer ve istenene ulaşana kadar gerilimi arttırır. Bu da iyi modlarda saniyenin onda birinde gerçekleşir.
Bu ek bilgiyi vermemin sebebi de şu; sıcaklık kontrolünde girilen watt değerinin tek kıymeti, istenen sıcaklığa erken ya da geç ulaşacak olmanızdır. Diyelim telinizi ayarladınız, hedef ohm hesaplandı, 15 watt bastınız. Sardığınız tel de, hedef ohmda siz çekim yaparken 12 watt civarlarında bir güç ile sabitlenebiliyorsa, sizin ayarladığınız sıcaklığa ulaşmanız belki 1,5 saniye sürecekken, 40-50 watt bastığınızda bu süre yarım saniyenin altına inecektir. Zaten 50 watt güç sıfırdan arttırılarak basılacak ve o sırada tel de ısınacağından belki 50 wattı hiç görmeyeceksiniz bile...
Peki; sardığımız telin, ağzımıza hoş gelen ayarda sabitleneceği wattı nasıl bulacağız?
Tabii ki yüzey alanı hesabı ile;
Aslında aynı kalınlıkta, aynı kılavuza, aynı tur sayısıyla sarılmış tellerin, materyali farketmeksizin sweetspot wattları aynıdır. Çünkü yüzey alanları aynıdır.
Yani siz kanthal tel ile keyif aldığınız bir sarımı aynı kalınlık, aynı kılavuz, aynı tur sayısını kullanarak titanyum ile yapabilir, aynı wattı (garanti olsun diye 1-2 watt aşağısını) basarak watt modda da kullanabilirsiniz. Ancak dikkat etmelisiniz ki; ateşleme düğmesine bastığınız her an çekim yapmalısınız yoksa titanyum yanar. Hatta çektiğiniz havanın sürati bile önemlidir. Bir anlamda sıcaklık kontrolünü ağzınızla yapmalısınız. Tehlikelidir! Ne yaptığınızı bilmiyorsanız bunu yapmayın zaten.
Teli sardık, ohmu kilitledik, sıcaklığı ayarladık. Aslında ne yaptık? Ağzımıza hoş gelen içimi yakaladık.
Yukarılarda bahsettiğim gibi modumuz aslında ağzımıza hoş gelen içimin hedef ohmunu hesaplıyor. Bu ne demek? TCR değeri 10 eksik, 10 fazla bile girilmiş olsa, ağzımıza hoş gelen hedef ohm değişmeyecektir. TCR düşük girilmişse sıcaklığı yüksek, yüksek girilmişse de düşük seçerek yine aynı lezzete kavuşabiliriz. Önemli olan hedef ohmdur. O, sizin istediğiniz değerdeyse TCR ya da TFR değerlerinin, girdiğiniz sıcaklığın falan hiçbir önemi kalmaz. Watt zaten önemsizdi, söylemiştim.
Bir de örnek hesap yapalım isterseniz;
2,5 mm kılavuza 5 tur 28 ga titanyum tel sardım. TCR değeri 360.
Havanın o an sıcaklığı 25 derece santigrad ve sarımım da bana o sırada 0,32 ohm verdi. Ben de bu sarımı 250 derece santigradda içmek istiyorum.
250-25=225 derece santigrad sıcaklık farkımız var. Bu farkı katsayımızla ve ilk ohmumuz ile çarpalım; 225 x 0,0036 x 0,32 = 0,259 ohm. Buna da ilk ohm değerimizi ekleyelim: 0,259 + 0,32 = 0,579 ohm.
Hedef ohmumuzu bulduk. Bizim için önemli olan tek değer artık budur.
Diyelim ki TCR değerimiz 370 girilmiş. O zaman hedef ohma ulaşmak için kaç derece santigrad seçmek gerekir?
((? - 25 )x 0,0037 x 0,32) + 0,32 = 0,579
Denklemi çözersek yaklaşık 244 derece santigrad seçmemiz gerektiğini buluruz.
Yani: TCR değeri 360 olan tel ile, 360 TCR değeri girilmiş bir modda 250 derece santigradda içmek ile, TCR değeri 370 girilmiş bir modda 244 derece santigradda içmek aynı şey.
Zaten Replay mod denilen zımbırtı da bu mantıkla doğmuştur. Siz bir sarım yaparsınız, hoşunuza giden içimi yakalarsınız, mod o içim anında telin ohmunu okuyup hedef ohm olarak belirler. O saatten sonra mod için TCR'ın, ortam sıcaklığının, size sıcaklık seçtirmenin, hatta telin materyalinin bile hiçbir önemi yoktur. Onun tek derdi hedef ohma ulaşmaktır.
Hedef ohm sizinle olsun.
Selametle.
Bu yazımda sizlere sıcaklık kontrolünden bahsedeceğim ama bildiğiniz gibi değil.
Sıcaklık kontrolünü hepiniz 3 aşağı 5 yukarı biliyorsunuz. Kısaca özetlemek gerekirse bazı materyallerden yapılmış tellerin sıcaklığa bağlı ohm artışından faydalanarak telin anlık sıcaklık kontrolünü sağlamak.
Bunu sağlamak için kullanılan, her materyal için özel olarak hesaplanmış bir değer var: TCR (Tarık, Cemil, Rıfkı). TCR dediğimiz değer, materyal 20 derece santigrad ya da 68 derece fahrenheit da 1 ohm iken, her bir derece santigrad için artan ohm miktarının 10^5 ile çarpımı, yani her derece santigrad için artan ohm katsayısıdır.
Örnekle; 360 TCR değerine sahip titanyum, her bir derece santigrad için 360 / 10^5 = 0,0036 x ilk direnç kadar direnç artışı gösterir.
Daha takıntılı buhardaşlar için bir de TFR var (Tanju, Fahri, Rüstem). Bu da aslında bu ohm artışının doğrusal olmadığını hesap edip, belirli derece sıcaklıklar için özel olarak girilen ohm değerleriyle ortaya çıkan sıcaklık katsayısı eğrisidir. 20 derece santigrad ya da 68 derece fahrenheit için tel 1 ohm iken 50, 100, 150, 200, 250 ve 300 derece santigrad, ya da denk gelen fahrenheit değerleri için ohm değerleri girilerek belirlenir.
Sıcaklık kontrolünde mühim olan modun atomizer takılıyken, yani sistemin tamamının, iç direncinin kesin olarak bilinmesi gerektiği ve modun içindeki çipin anlık voltaj, ohm ve ortam sıcaklığını ne kadar düzgün ölçebildiğidir.
Biz sıcaklık kontrolü yaparken mod içinde tam olarak neler dönüyor ona da bir bakalım;
Öncelikle telimizi sarıyor ve atomizerımıza düzgünce yerleştirip, moda ohm ve ortam sıcaklığı ölçtürüyor ve ohmu kilitliyoruz. Burada söylemek istediğimiz: "Bak kardeşim, bu derece santigrad için telimin ohmu bu."
Modumuz bu bilgiyle birlikte TCR değerini ve bir de sıcaklık seçmenizi istiyor. Sizin seçtiğiniz sıcaklıktan ortam sıcaklığını çıkartıyor, TCR değerini 10^5 e bölüp sıcaklık farkıyla ve ilk ohm değeri ile çarparak ilk ohm değerine ekliyor ve bir sonuç elde ediyor: Hedef Ohm.
O saatten sonra siz moda 500W bas deseniz de artık modunuz hedef dirence ulaştığında wattı otomatik olarak düşürüp, teli o ohm değerinde tutmak için çabalıyor, yani diğer anlamda sıcaklığı kontrol ediyor.
Bildiğiniz gibi modlarımız aslında birer voltaj regülatörüdür ve her voltaj regülatörü gibi çıkış voltajını anlık olarak ölçüp duruma göre gerilimi düşürüp ya da yükselterek isteneni vermeye çalışır. Haliyle siz 20 watt bastığınızda, mod ohma göre voltajı hesaplar ve gerilim uygulamaya başlar. Bunu yaparken bir yandan da çıkış voltajını ölçer ve istenene ulaşana kadar gerilimi arttırır. Bu da iyi modlarda saniyenin onda birinde gerçekleşir.
Bu ek bilgiyi vermemin sebebi de şu; sıcaklık kontrolünde girilen watt değerinin tek kıymeti, istenen sıcaklığa erken ya da geç ulaşacak olmanızdır. Diyelim telinizi ayarladınız, hedef ohm hesaplandı, 15 watt bastınız. Sardığınız tel de, hedef ohmda siz çekim yaparken 12 watt civarlarında bir güç ile sabitlenebiliyorsa, sizin ayarladığınız sıcaklığa ulaşmanız belki 1,5 saniye sürecekken, 40-50 watt bastığınızda bu süre yarım saniyenin altına inecektir. Zaten 50 watt güç sıfırdan arttırılarak basılacak ve o sırada tel de ısınacağından belki 50 wattı hiç görmeyeceksiniz bile...
Peki; sardığımız telin, ağzımıza hoş gelen ayarda sabitleneceği wattı nasıl bulacağız?
Tabii ki yüzey alanı hesabı ile;
Aslında aynı kalınlıkta, aynı kılavuza, aynı tur sayısıyla sarılmış tellerin, materyali farketmeksizin sweetspot wattları aynıdır. Çünkü yüzey alanları aynıdır.
Yani siz kanthal tel ile keyif aldığınız bir sarımı aynı kalınlık, aynı kılavuz, aynı tur sayısını kullanarak titanyum ile yapabilir, aynı wattı (garanti olsun diye 1-2 watt aşağısını) basarak watt modda da kullanabilirsiniz. Ancak dikkat etmelisiniz ki; ateşleme düğmesine bastığınız her an çekim yapmalısınız yoksa titanyum yanar. Hatta çektiğiniz havanın sürati bile önemlidir. Bir anlamda sıcaklık kontrolünü ağzınızla yapmalısınız.
Tehlikelidir! Ne yaptığınızı bilmiyorsanız bunu yapmayın zaten. Teli sardık, ohmu kilitledik, sıcaklığı ayarladık. Aslında ne yaptık? Ağzımıza hoş gelen içimi yakaladık.
Yukarılarda bahsettiğim gibi modumuz aslında ağzımıza hoş gelen içimin hedef ohmunu hesaplıyor. Bu ne demek? TCR değeri 10 eksik, 10 fazla bile girilmiş olsa, ağzımıza hoş gelen hedef ohm değişmeyecektir. TCR düşük girilmişse sıcaklığı yüksek, yüksek girilmişse de düşük seçerek yine aynı lezzete kavuşabiliriz. Önemli olan hedef ohmdur. O, sizin istediğiniz değerdeyse TCR ya da TFR değerlerinin, girdiğiniz sıcaklığın falan hiçbir önemi kalmaz. Watt zaten önemsizdi, söylemiştim.
Bir de örnek hesap yapalım isterseniz;
2,5 mm kılavuza 5 tur 28 ga titanyum tel sardım. TCR değeri 360.
Havanın o an sıcaklığı 25 derece santigrad ve sarımım da bana o sırada 0,32 ohm verdi. Ben de bu sarımı 250 derece santigradda içmek istiyorum.
250-25=225 derece santigrad sıcaklık farkımız var. Bu farkı katsayımızla ve ilk ohmumuz ile çarpalım; 225 x 0,0036 x 0,32 = 0,259 ohm. Buna da ilk ohm değerimizi ekleyelim: 0,259 + 0,32 = 0,579 ohm.
Hedef ohmumuzu bulduk. Bizim için önemli olan tek değer artık budur.
Diyelim ki TCR değerimiz 370 girilmiş. O zaman hedef ohma ulaşmak için kaç derece santigrad seçmek gerekir?
((? - 25 )x 0,0037 x 0,32) + 0,32 = 0,579
Denklemi çözersek yaklaşık 244 derece santigrad seçmemiz gerektiğini buluruz.
Yani: TCR değeri 360 olan tel ile, 360 TCR değeri girilmiş bir modda 250 derece santigradda içmek ile, TCR değeri 370 girilmiş bir modda 244 derece santigradda içmek aynı şey.
Zaten Replay mod denilen zımbırtı da bu mantıkla doğmuştur. Siz bir sarım yaparsınız, hoşunuza giden içimi yakalarsınız, mod o içim anında telin ohmunu okuyup hedef ohm olarak belirler. O saatten sonra mod için TCR'ın, ortam sıcaklığının, size sıcaklık seçtirmenin, hatta telin materyalinin bile hiçbir önemi yoktur. Onun tek derdi hedef ohma ulaşmaktır.
Hedef ohm sizinle olsun.
Selametle.
